تبیین و بررسی مکاتب لذت‌گریز و لذت‌گرا

دوره 5، شماره 46، اردیبهشت 1402، صفحات 17 - 39

نویسندگان : علی قنبریان *

چکیده :
فلسفۀ لذت از جمله مباحثی است که با قدمت چندین‌هزارساله در فلسفه‌های رایج، از عصر افلاطون و پیش از آن مورد مداقه قرار گرفته است. لذت‌گرایی با صور و گونه‌های متنوعی كه دارد، در طول تاریخ اندیشه‌های اخلاقی، از سوی تعداد زیادی از فیلسوفان اخلاق مورد تأیید یا نقد قرار گرفته است. در برخی مکاتب و نظام‌های فکری، «لذت» نقش محوری و کلیدی داشته و اخلاق و قانون را براساس آن سامان‌دهی کرده‌اند. این مکاتب به دو دستۀ لذت‌گریز و لذت‌گرا تقسیم می‌شوند. دستۀ اول (لذت‌گریز) سعادت را در دوری از لذت و خویشتن‌داری و زهد نسبت به دنیا دانسته‌اند و دستۀ دوم (لذت‌گرا) لذت را خیر محض دانسته و انسان‌ها را به لذت‌گرایی تشویق کرده‌اند. هر دو دسته اتفاق‌نظر دارند بر اینکه لذت، محرِّک انسان‌ها در افعال اختیاری و غیراختیاری است (لذت‌گرایی روان‌شناختی). در این مقاله مکاتب مهم و مشهور هر دو دسته تبیین و بررسی شده است.

کلمات کلیدی :
لذت، مکتب کلبی، مکتب رواقی، ملامتیه، مکتب کورنایی، مکتب اپیکور