جریان های تکفیری و جهادی در عراق و سوریه

دوره 5، شماره 56، اسفند 1402، صفحات 54 - 67

نویسندگان : سیدجواد موسوی * و حسین راهنمایی

چکیده :
پیدایش جریان های تکفیری جهادی در عراق و سوریه ریشه های خود را در تاریخچه پس از جنگ عراق در سال 2003م و آشوب های سال 2011م در سوریه دارد. این جریان ها، با ترویج عقاید تکفیری اسلامی و خشونت آمیز، منطقه را تهدید نموده و فقر، بیکاری، ناامنی و تداوم جنگ در این منطقه را تشدید کرده اند. القاعده و داعش از جمله گروه های تکفیری جهادی بر جسته در این منطقه هستند. آرمان های اصلی این جریان ها شامل تفسیر های شدید قرآن، ترویج خشونت و آشوب، مواجهه با هر چیزی که با عقاید آنها مخالفت کند و تشویق به عملیات انتحاری است. با تداخل با عوامل مختلف، این جریان ها تأثیر زیادی در منطقه داشته اند و بر تحولات آن تأثیری عمده گذاشته اند. در دهه های اخیر، حوادثی در برخی از کشورهای اسلامی رخ داد که جرقه ی آن ابتدا در سال 2010م در تونس زده شد. محصول این رخداد، زایش گروه های جهادی رادیکال، به ویژه گروهک های تروریستی داعش و القاعده در عراق و سوریه و در مجموع، جهان اسلام بود. این نوشتار به دنبال واکاوی علل و زمینه های داخلی و خارجی پیدایش جریان های تکفیری با روشی اسنادی و تحلیلی است. یافته های تحقیق نشان می دهد اگر چه پیش ازاین، زمینه های شکل گیری جریان های تکفیری رادیکال در محیط بحران فراهم بوده، اما صف آرایی کنشگران منطقه ای و فرامنطقه ای نیز در بروزو تشدید بحران و همچنین ظهور و پیدایش جریان های تکفیری نقش اساسی و مؤثر ایفا نموده است. ظهور جریان های تکفیری، به شدت، مناسبات خارجی سوریه و عراق را در دو سطح درون منطقه ای و فرامنطقه ای تحت تأثیر قرار داده و زمینه را برای منازعات و واگرایی روابط خارجی این کشورها فراهم نموده است.

کلمات کلیدی :
جریان، تکفیری، رادیکال، جهادی، القاعده، داعش، سیاست، سوریه، عراق