تحلیلی بر علایق ژئوپلیتیکی -ژئواکونومیکی موثر بر روابط ایران و چین با محوریت انرژی

دوره 3، شماره 32، اسفند 1400، صفحات 94 - 77

نویسندگان : سید مسعود موسوی * و محمد حسن نامی

چکیده :
صاحب‌نظران حوزه اقتصاد‌سیاسی و معرفت روابط بین‌الملل با استناد به روند‌های جاریِ قرن حاضر، اعتقادشان بر این امر استوار است که صفحه‌ی شطرنج اقتصاد جهانی با تمام پیچیدگی‌هایِ خاص خود شاهد اهمیت روزافزون رشد اقتصادی و تغییر نگرشِ بیشینه‌سازیِ قدرت از حوزه‌ی نظامی به حوزه‌ی اقتصاد به‌عنوان مهم‌ترین پارادایم اقتصاد‌سیاسی در عصر حاضر خواهد بود. متأثر از تغییر نگرش مزبور، پایه‌های اقتصاد جهانیِ امروز بیش از هر عامل دیگری بر محور انرژی استوار شده است که این امر به نوبه خود نه‌تنها مقوله امنیت‌انرژی و رقابت‌های بین‌المللی بر سر دستیابی به این منبع راهبردی را برای همه کشورهای جهان در بالاترین اولویت قرار داده، بلکه تعاملات و رقابت قدرت‌های بین‌المللی را وارد فصل‌نوینی کرده است. در این بین جمهوری‌خلق‌چین از جمله قدرت‌های بین‌المللیِ نوظهوری است که‌ در فرآیند گذار از حاشیه به متنِ نظام بین‌المللِ پساشوروی، با توجه به رشد رو به تزایدِ اقتصادی و نیاز روزافزون به مصرف انرژی، در استراتژی کلان بلندمدت خود برقراری رابطه و سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف صنعت تولید انرژی در کانون‌های مهم تولید انرژی در مناطق مستعدی چون آسیای‌غربی به عنوان بخش مهمی از بیضی استراتژیک انرژی را در راستای کاهش آسیب‌پذیری و متنوع‌سازی منابع انرژی وارداتیِ خود بیش‌ازپیش در دستورکار قرار داده است. حال باتوجه به موارد فوق‌الذکر سوالی که نگارنده پژوهش حاضر با روشی آینده‌پژوهانه و با بکارگیری مولفه‌های تئوری مجموعه امنیت منطقه‌ای درصدد پاسخ به چرایی آن برآمده این است که قدرت نوظهور چین در راستای تأمین امنیت‌انرژی خود از کانون‌های مهم انرژی چون آسیای‌غربی با چه چالش‌ها و فرصت‌هایی روبرو است؟ طبق نتایج پژوهش حاضر، متأثر از شرایط ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیکِ منطقه‌ی مزبور، قدرت نوظهور چین به‌عنوان یکی از مصرف‌کنندگان بزرگ عرصه‌ی انرژی در راستای بهره‌گیری از منابع انرژی منطقه‌ی مذکور با چالش‌های ژرفی از جنس حضور پررنگ و گسترده ایالات‌متحده به‌عنوان مهمترین مانع سیاسی ـ استراتژیک، گرایش دارندگان منابع انرژی به‌سمت غرب (به‌غیر ایران)، بحران‌های سیاسی ـ اقتصادی و اجتماعیِ داخلیِ حکام عربِ منطقه مواجه است؛ که هریک به‌نوبه خود می‌توانند امنیت عرضه انرژی پکن را با اختلال روبرو است. اما در نقطه‌ی مقابل پکن می‌تواند از اقتصاد انرژی منطقه‌ی مزبور در راستای تداوم رشد رو به تزاید خود که طی سالیان اخیر تجربه کرده بهره‌گیری نماید.

کلمات کلیدی :
ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک، ایران، چین، انرژی، تحلیل