خواب و رؤیا در آثار علامه هزارجریبی استرآبادی (متوفای 1236 قمری)

دوره 5، شماره 48، تیر 1402، صفحات 64 - 76

نویسندگان : علی قنبریان * و مهشاد یعقوبی

چکیده :
خوابیدن و خواب دیدن امری معمول برای انسانهاست. خواب و رؤیا در مکاتب مختلف و علومی همچون روان‌شناسی مورد بحث و بررسی و تحلیل قرار گرفته است و در ادیان آسمانی همچون اسلام مطرح شده است. یکی از اندیشمندانی که به‌صورت غیرمستقیم به این مقوله پرداخته است و در آثارش رؤیاهایی را از دانشمندان و انسان‌های پرهیزکار و اهل سیر و سلوک مطرح کرده است، علامه محمدکاظم هزارجریبی (از دانشمندان کثیرالآثار اوایل دورۀ قاجار) است. هزارجریبی در آثارش هیچ‌گاه به مفهوم‌شناسی رؤیا نپرداخته و حدود و اقسام آن را بررسی نکرده است؛ بلکه از آنجا که دغدغۀ هدایت و ارشاد عموم مردم را داشته است، خواب‌ها و رؤیاهای صادقانه را بیان کرده است تا در ضمن آن‌ها معاد و پاداش اعمال صالح و عقوبت گناهان را اثبات کند. در این نوشتار، مفهوم «رؤیا» با محوریت آثار هزارجریبی (اعم از کتاب‌های چاپی و نسخه‌های خطی) واکاوی و شخصیت‌شناسی شده است. روش پردازش اطلاعات تبیینی تحلیلی انتقادی است.

کلمات کلیدی :
محمدکاظم هزارجریبی، خواب و رؤیا، رؤیای صادقانه، کشف و شهود.