شیوه برخورد شیخ طوسی با احادیث متعارض در الاستبصار

دوره 6، شماره 57، فروردین 1403، صفحات 1 - 10

نویسندگان : محمدرضا واعظی *

چکیده :
مسأله اخبار متعارض همواره دغدغۀ فقیهان و محدّثان بوده است، زیرا از همان دورۀ آغازین، بروز اختلافاتی در نقل احادیث پیامبر (ص)، ضرورت تبیین علل این اختلافات و ارائۀ راه ‌حلّی برای ترجیح برخی اخبار به برخی دیگر را ایجاب می‌کرد. تعارض به معنای منافات داشتن مدلول دو دلیل به صورت تضاد یا تناقض است و از دلایل و عوامل متعدّدی ناشی می‌شود. از آنجا که روش‌های گوناگون و متعدّدی برای رفع تعارض میان اخبار وجود دارد؛ نوشتۀ حاضر کوشیده است با بررسی نمونه‌هایی از الاستبصار به روش‌های شیخ طوسی در مواجهۀ با اخبار متعارض بپردازد. نتیجۀ حاصل از این پژوهش عبارت است از این که شیخ طوسی برای رفع تعارض اخبار از شیوه‌هایی چون؛ ترجیح خبر متواتر بر خبر متواتر، ترجیح به عدالت راوی، ترجیح به کثرت روایان، موافقت با کتاب، موافقت با سنّت، موافقت با اجماع و موافقت با عقل برای رفع تعارض، همچنین، ترجیح یکی از اخبار بر دیگری استفاده می‌کند، که در این نوشتار برای هر یک از این روش‌ها نمونه‌ای ذکر شده است. البتّه، مبانی و روش‌های شیخ در حلّ تعارض، منحصر به موارد مذکور در مقدّمۀ الاستبصار نیست.

کلمات کلیدی :
استبصار، ترجیح، تعارض اخبار، رفع تعارض، شیخ طوسی